شناخت آناتومی هر بخش از بدن، می‌تواند به درک بهتر عملکرد کلی آن کمک کند. مو، یکی از زیباترین آیتم‌هایی است که هر فرد برای جذابیت ظاهری به آن احتیاج دارد. شناخت آناتومی مو، مستلزم درک ساختار فولیکول مو است. اگر کاندید کاشت مو باشید، قطعا تاکنون چندین بار اسم فولیکول مو به گوش‌تان خورده است. فولیکول‌ها ساختارهای پیچیده‌ای هستند که از سطح اپیدرم شروع می‌شوند. گاهی فولیکول به عمق درم و لایه زیرین پوست گسترش پیدا می‌کند.

برای شناخت ساختار خاص و جذاب فولیکول‌‌های مو می‌توانید تا پایان این مقاله همراه ما باشید تا جزییات فولیکول، کوتیکول و نحوه تغذیه مو را بررسی کنیم.

در این مقاله با مطالب زیر آشنا میشوید:

• فولیکول مو چیست؟
• تعداد فولیکول موی سر
• شکل فولیکول مو چگونه است؟
• با ساختار و عملکرد فولیکول مو آشنا شوید!
• چرخه رشد مو را بشناسید!
• اهمیت معاینه بالینی فولیکول مو در چیست؟
• جنین شناسی فولیکول مو
• کوتیکول مو چیست؟
• چگونه می‌توان با روش های طبیعی، فولیکول مو را تقویت کرد؟

فولیکول مو چیست؟

فولیکول مو بخش بسیار مهمی در نواحی رشد مو است که وظیفه آن پرورش تار موها، رشد و نگهداری آن است. فولیکول‌ها به شکل کیسه‌های لوله‌ای هستند که تار موها درون آن رشد کرده و ریشه دار شده‌اند. فولیکول اساسی‌ترین نقش در رشد و سلامت مو ایفا می‌کند.

تفاوت در فولیکول‌های مو می‌تواند پدیدآورنده انواع جنس و رنگ مو شود. فولیکول‌ها با ساختاری پیچیده از سلول‌های پوستی می‌توانند پیاز مو را تشکیل دهند. از طریق پیاز مو، ریشه مو‌ها ساخته می‌شود. تغذیه ریشه مو به وسیله برجستگی به نام پستانک انجام می‌شود. پیاز مو و ریشه مو، از خون تغذیه می‌کنند و مواد مغذی موردنیازشان را تامین می‌کنند. همین موضوع موجب می‌شود تا اهمیت خون رسانی در سر، افزایش پیدا کند.

تعداد فولیکول موی سر

شاید برای شما نیز جالب باشد که بدانید، تعداد فولیکول موهای سر چقدر است؟ معمولا هر فرد که دارای سلامتی مطلوبی باشد و بیماری یا اختلالی که منجر به ریزش مو و کاهش حجم مو شود را نداشته باشد؛ می‌تواند حدود 100 هزار فولیکول مو داشته باشد.

این تعداد در هر فرد براساس تراکم موها و پارامترهای ژنتیکی، اندکی بیشتر یا کم تر است. اما به طور کل، می‌توان تعداد فولیکول‌های مو در انسان طبیعی و سالم را همین 100،000 فولیکول تخمین زد.

شکل فولیکول مو چگونه است؟

یکی از جالب‌ترین نکات در خصوص فولیکول مو، شکل و ظاهر آن است. فولیکول‌ها دارای شکل و ظاهر مختلفی هستند. فولیکو مو گرد و فولیکول مو بیضی از رایج‌ترین انواع شکل فولیکول مو است. معمولا زمانی که فولیکول گرد باشد، موهای ساخته شده به شکل صاف هستند و آثاری از حالات فر در آن دیده نمی‌شود. در حالی‌که فولیکول‌های بیضی شکل، پدید آورنده موهای فر هستند و موهای مجعد حاصل همین فرم فولیکول است.

با ساختار و عملکرد فولیکول مو آشنا شوید!

یکی از بهترین راهکارهای درک بهتر عملکرد فولیکول مو، شناخت جزییات مختلف در ساختار مو است. شما باید بدانید که فولیکول مو چگونه تشکیل شده است و ساختار یک تار مو چیست! در ادامه به بررسی همین موضوع پرداخته‌ایم.

1- برآمدگی مو یا Bulge

برآمدگی یا Bulge ناحیه‌ای است که دقیقا در کنار عضله راست کننده مو یا ماهیچه پیلی قرار گرفته است. این ناحیه دارای حجم قابل توجهی از سلول‌های بنیادی است. جالب است بدانید که وجود این برآمدگی موجب می‌شود تا فولیکول‌های بیشتری به کمک سلول‌های جدید ایجاد شوند. تقویت روند بهبودی اسکارهای پوستی در ناحیه سر و همچنین، زخم‌های حاصل از حساسیت یا جوش، به وسیله همین بخش انجام می‌شود.

2- جام مو یا CUP

یکی از بخش‌های دیگری که ساختمان فولیکول مو را تشکیل می‌دهد، جام یا CUP است. نام دیگر این قسمت Infundibulum است. اگر به عکس‌های موجود از ساختمان فولیکول مو نگاه کنید، کاپ بخشی است که فولیکول در آن ایجاد می‌شود و رشد می‌کند.

3- پستانک

پاپیلا یا پستانک که Papila شناخته می‌شود، بخش مهمی از ساختار فولیکول مو را تشکیل می‌دهد. حلقه‌های مویرگی پاپیلا یا پستانک، بخش مهمی در تغذیه فولیکول مو هستند. تغذیه موها و خون رسانی مطلوب به آن‌ها، بخش مهمی از وظایف پستانک محسوب می‌شود. موها می‌توانند بخشی از سلامت و رشدشان را مدیون این بخش از آناتومی مو باشند.

4- گیرنده های حسی

جالب است بدانید که گیرنده‌های حسی در ناحیه فولیکول مو قرار گرفته‌اند. این گیرنده‌ها اطلاعاتی در خصوص موقعیت موها و جهت آن ارائه می‌کنند. معمولا ساختار مو و حالت آن، وابسته به همین گیرنده‌های حسی است که اطلاعات را مخابره می‌کنند.

5- غلاف ریشه مو در فولیکول مو

غلاف ریشه مو، مهم‌ترین بخش ساختمان فولیکول مو را تشکیل می‌دهد. غلاف مو از دو بخش داخلی و خارجی تشکیل می‌شود که هر کدام وظایف خاصی برعهده دارند و رشد مو در کنار سلامت آن وابسته به همین بخش‌ها است.

چرخه رشد مو را بشناسید!

بسیاری از افراد تصور می‌کنند که موی انسان پیوسته در حال رشد است. اما واقعیت ماجرا چنین نیست. چرخه رشد موها به طور مداوم ادامه پیدا نمی‌کند و موها در یک بازه زمانی خواب یا استراحت قرار می‌گیرند. برای آشنایی با این چرخه جالب، بخش‌های مختلف آن را بررسی می‌کنیم.

1- مرحله رشد مو (آناژن)

در این مرحله موها پیوسته رشد می‌کنند. بیشترین تغذیه مو انجام می‌شود. در مرحله رشد، بخش زیرین فولیکول به وسیله پاپیلا به سلول‌های بنیادین پیامی ارسال می‌کند تا از مرحله‌ای که در آن قرار گرفته است، مطلع شود.

بعد از این کار سلول‌های بنیادین تحریک شده و فولیکول‌های مو رشد می‌کنند تا در اطراف پاپیلا، پیاز مو ایجاد گردد. زمانی که این پیاز مو ایجاد شود، پیامی به ماتریکس ارسال می‌گردد تا موی جدید آغاز به رشد کند. این مرحله به نام مرحله آناژن شناخته می‌شود.

2- مرحله استراحت مو (کاتاژن)

در مرحله استراحت مو، حدود چند هفته هیچ رشدی اتفاق نمی‌افتد و موها ثابت باقی می‌مانند. این مرحله، به مرحله پسرفت نیز شهرت دارد. زمانی که موها در مرحله کاتاژن قرار دارند، تقسیم سلولی در ماتریکس انجام نمی‌شود پس چرخه رشد متوقف می‌گردد. پاپیلا به سمت بالا در حرکت است تا کم کم به CUP متصل شود. به همین دلیل، مرحله پسرفت نام گرفته است.

3- مرحله ریزش مو

حتما به گوش شما خورده است که ریزش مو حدود 100 الی 200 تار مو در روز کاملا طبیعی است. اگر برای‌تان سوال است که چطور این تعداد ریزش مو می‌تواند طبیعی باشد، بهتر است بدانید که موها در چرخه رشد خودشان مراحل مختلفی دارند. مرحله ریزش مو زمانی رخ می‌دهد که پروسه رشد متوقف می‌گردد و موها تغذیه نمی‌شوند. در این شرایط مو تبدیل به موی مرده می‌شود. این موها مدت زمان مشخصی در ناحیه سر نگهداری می‌شوند و به مرور دچار ریزش می‌گردند. جالب است بدانید که میزان ریزش دقیقا همان 100 الی 200 تار مو در طول روز است و این موضوع کاملا مطابق با چرخه طبیعی ریزش مو در افراد است. اگر این چرخه درست انجام نشود، جایگزینی موهای تازه نیز صورت نمی‌گیرد و به مرور دچار کم پشتی مو خواهید شد.

اهمیت معاینه بالینی فولیکول مو در چیست؟

فولیکول مو به عنوان یک بخش مهم و ضروری در ساختمان مو شناخته می‌شود. در واقع، آسیب به فولیکول مو می‌تواند تضمین کننده ریزش مو باشد! زمانی که فولیکول مو طبق چرخه منظم عمل نمی‌کند، رشد موها، جایگزینی آن و سلامت مو، به خطر می‌افتد. زمانی که هر گونه علائمی از کاهش تراکم مو به چشم می‌خورد، باید معاینه بالینی جدی گرفته شود. پزشک متخصص می‌تواند با بررسی بالینی تراکم موها، شمارش موهای ریخته شده در طول روز، جنس موها، عرض بخشی، آزمون کشش مو، آزمایش کلیپ برای بررسی غلاف مو، پنجره رشد مو و کندن مو، و تریکوگرم شرایط مو را بررسی کند و تشخیص دقیقی داشته باشد.

انجام آزمایشات مختلف و بررسی از طریق دستگاه‌های پیشرفته نیز، روش فوق‌العاده‌ای برای تشخیص مشکلات و بیماری‌های سطح پوست سر است.

جنین شناسی فولیکول مو

یکی از جذاب‌ترین بخش‌های بررسی فولیکول مو و جزییات آن، اطلاع از روند تشکیل فولیکول مو در دوران جنینی انسان است. جنین انسان در هفته نهم بارداری، شروع به ساخت و تکامل این بخش می‌کند. سلول های مزانشیمی داخل درم جمع می‌شوند، ترشح اپیمورفین موجب می‌شود تا پیامی به سلول‌های اپیتلیال ارسال شود و به سمت پایین جمجمه ای دمی گسترش پیدا کنند. دقیقا زمانی که این فرآیند اتفاق می‌افتد، جنین انسان یک فولیکول مو دارد. این فولیکول دارای ماتریکس مشتق شده از اکتودرم و پاپیلای پوستی مشتق شده از مزودرم است. به غیر از این فولیکول، عضله راست کننده و همچنین غدد سبابه نیز وجود دارد که می‌توانند فرآیند رشد موها را رقم بزنند.

آندروژن می‌تواند در رحم، غدد سبابه را تحریک کند. زمانی که فولیکول مو در دوران جنینی رشد می‌کند، موها به صورت کرکی ایجاد می‌شوند. معمولا این موها بسیار بسیار نازک هستند و در هفته 36 تا 40 بارداری دچار ریزش می‌شوند تا موهای جدید برای تولد جنین ظاهر شود. در این زمان موهای زائد در کل بدن نوزاد رشد می‌کند. این موها بسیار نازک هستند و تنها در نواحی سر، ابرو و مژه می‌توان موهای ضخیم‌تر را مشاهده کرد.

کوتیکول مو چیست؟

کوتیکول مو یکی از بخش‌های کلیدی مو محسوب می‌شود. هر ساقه مو، از 3 قسمت مختلف تشکیل شده است. مغز، کوتیکول و قشر از اصلی‌ترین بخش‌های ساقه مو است. مغز مو بخش مرکزی ساقه مو است و قشر مو بخش تعیین کننده و نگهدارنده رنگ دانه‌های مو است.

کوتیکول، خارجی‌ترین لایه ساقه مو محسوب می‌شود و وظیفه آن، محافظت از موها است. هر گونه آسیبی که حرارت سشوار، اتو مو و شانه نامناسب به موها وارد می‌کند، به کوتیکول وارد می‌شود.

ساختمان کوتیکول مو

شاید برایتان جالب باشد که بدانید خود کوتیکول مو نیز، دارای بخش‌های مختلفی است. این بخش‌ها در ساختمان کوتیکول هر کدام وظیفه خاصی دارند. آشنایی با ساختمان کوتیکول می‌تواند ذهنیت جالبی برای‌تان ایجاد کند.

• سطح مو: خارجی‌ترین بخش ساقه مو است.
• اپی کوتیکول: لایه ای با ضخامت بسیار کم که از پروتئین تشکیل شده است.
• لایه ی A: محکم ترین بخش کوتیکول که از کراتین تشکیل شده و غنی از اسید آمینه است.
• کوتیکول خارجی: میزان اسید آمینه در این لایه نسبت به لایه قبلی کم‌تر است و استحکام کم‌تری دارد.
• کوتیکول داخلی: استحکام کمتر نسبت به لایه قبل دارد.
• کمپلکس غشا سلولی: متصل کننده لایه های مختلف کوتیکول به یکدیگر است.

چگونه می‌توان با روش های طبیعی، فولیکول مو را تقویت کرد؟

تقویت فولیکول مو یکی از راه‌کارهای مهم و اساسی در مراقبت از موها است. زمانی که تصمیم می‌گیرید تا مراقبت بیشتری از موها انجام دهید و تلاش مضاعفی در راستای بهبود شرایط موها انجام دهید، لازم است تا روش‌های طبیعی تقویت فولیکول مو را بدانید.

• مراقبت در برابر حرارت: بسیاری از کارهای روزانه ما موجب آسیب به فولیکول مو می‌شود. ایجاد حرارت سشوار، اتو مو و لوازم این‌چنینی می‌تواند موجب آسیب جدی به فولیکول مو شود. سعی کنید حرارت این دستگاه‌ها را از فاصله دورتر کنترل کنید و دفعات استفاده از آن را محدود کنید.
• شامپو ممنوع: به دلیل عدم آگاهی بسیاری از افراد هر بار استحمام، از شامپو استفاده می‌کنند. شست و شوی مکرر می‌تواند موجب آسیب به فولیکول مو شود. به همین دلیل باید استفاده از شامپو را محدود کنید.
• بهبود خون رسانی: یکی از مهم‌ترین کارهایی که موجب تقویت فولیکول مو می‌شود، افزایش خون رسانی و تغذیه موها است. ماساژ، مزوتراپی و محلول‌های تقویتی همگی می‌توانند موجب بهبود خون رسانی شوند.
• مصرف ویتامین: برای رساندن مواد مغذی به فولیکول مو، باید حتما از ویتامین‌های موردنیاز مصرف کنید. برای این کار حتما آزمایش خون را ملاک قرار دهید و طبق توصیه پزشک عمل کنید.

خلاصه مطلب

اگر شما هم نگران سلامت موهای‌تان باشید، قطعا باید اطلاعاتی در خصوص ساختمان آن کسب کنید. فولیکول مو به عنوان بخش مهم رشد و حفظ سلامت موها، نقش کلیدی در این میان دارد. به همین دلیل باید برای بهبود مراقبت از موها و تقویت فولیکول، به مواردی که در بالا اشاره شد، توجه کنید.