چگونه انتخاب پروتز سینه بر کیفیت ماموگرافی و چکاپ پستان تأثیر می‌گذارد

وقتی تصمیم به انجام جراحی پروتز سینه دارید، اغلب تمرکز بر فرم ظاهری و نتایج زیبایی است. اما این جراحی ممکن است مسیر چکاپ‌های دوره‌ای و ماموگرافی بعد از پروتز سینه را تحت‌تاثیر قرار دهد. به‌ویژه زمانی که بحث غربالگری سرطان پستان و تشخیص زودهنگام مطرح می‌شود، کیفیت تصویربرداری اهمیت حیاتی پیدا می‌کند.

برخی پروتزها دید رادیولوژیست را محدود می‌کنند یا باعث کاهش دقت معاینه در نواحی خاصی از بافت پستان می‌شوند. این یعنی یک انتخاب ناآگاهانه در نوع یا محل قرارگیری پروتز در جراحی سینه، گاهی تشخیص زودرس را به تاخیر می‌اندازد.

از این‌رو در این مقاله از کلینیک زیبایی دکتر نجف بیگی، با نگاهی دقیق و علمی بررسی می‌کنیم که چطور می‌توان هم از مزایای ظاهری پروتز بهره برد و هم خیال راحتی بابت سلامت پستان داشت. اگر شما یا یکی از عزیزانتان در آستانه انجام این جراحی هستید، دانستن نکات مهم درباره ماموگرافی بعد از پروتز سینه می‌تواند مسیر مراقبت‌های بعدی را شفاف‌تر کند.

چرا آگاهی از تأثیر پروتز سینه در ماموگرافی ضروری است؟

اگر قصد افزایش زیبایی سینه‌هایتان را دارید ولی در عین حال سلامت و تشخیص به‌موقع بیماری را جدی می‌گیرید، باید بدانید که پروتز سینه بر فرآیندهای تشخیصی تاثیر می‌گذارد. به ویژه در روند ماموگرافی بعد از پروتز سینه، ممکن است با چالش‌هایی روبرو شوید. چرا که اگر از آن‌ها آگاه نباشید، شانس تشخیص زودرس را کاهش می‌دهد.

اهمیت شناخت تأثیر ایمپلنت بر تشخیص زودهنگام سرطان پستان

در تاریخچه مطالعات تصویربرداری پستان، مشخص شده است که پروتز سینه به عنوان جسمی خارجی، ممکن است بخشی از بافت طبیعی را بپوشاند یا در تصاویر رادیولوژی مزاحمت ایجاد کند. در واقع، برخی تحقیقات نشان داده‌اند که وجود پروتز دید رادیولوژیست را کاهش می‌دهد. به‌طوری که توده‌های کوچک یا میکروکلسیفیکاسیون‌ها را کمتر قابل مشاهده خواهند بود.

به‌طور خاص، در مطالعاتی آمده است که در زنان دارای پروتز، حساسیت ماموگرافی نسبت به تشخیص برخی نواحی کاهش می‌یابد.  چرا که بخشی از بافت پستان گاهی در پشت یا اطراف پروتز قرار می‌گیرد و قابل تصویربرداری کامل نیست و دوره نقاهت بعد از پروتز سینه را نیز افزایش می‌دهد.

از سوی دیگر، جای‌گذاری پروتز در زیر عضله (subpectoral) نسبت به قرار گرفتن آن در سطح غده‌پستان (subglandular) مزیت‌هایی برای دید تصویری ایجاد می‌کند. برخی مطالعات نشان داده‌اند که اگر ایمپلنت در جلوی بافت غددی باشد، اختلال در تصویربرداری بیشتر است.

اگر آگاهی کافی نسبت به این تاثیر ایجاد نشود، امکان تشخیص دیرتر تومورهای کوچک یا گزارش ناقص ماموگرافی وجود خواهد داشت. مثلا در یک گزارش بررسی گسترده، زنانی با پروتز سینه در مقایسه با زنانی بدون آن، میزان تشخیص سرطان توسط غربالگری ماموگرافی کمتر بود (۷۷٫۸٪ در مقابل ۹۰٫۷٪) و این می‌تواند منجر به تاخیر در درمان شود.

انواع پروتز سینه و میزان تداخل آن‌ها با کیفیت ماموگرافی

در ماموگرافی بعد از پروتز سینه، نوع پروتز، جنس پرکننده و محل قرارگیری آن باعث ایجاد فواصل غیرقابل بررسی، انحراف در تصاویر یا سطوحی از پوشش می‌شود که امکان کشف توده‌ها و میکروکلسیفیکاسیون‌ها را کاهش می‌دهد. این امر یکی از چالش‌های بعد از جراحی و عوارض پروتز سینه به‌شمار می‌آید. در این بخش به سوال‌های دقیق‌تری می‌پردازیم:

• آیا پرتوهای ایکس در برابر پروتز سیلیکونی بیشتر تضعیف می‌شوند؟
• آیا پروتز آب‌نمکی مزیت تصویری دارد؟
• چه تمهیداتی می‌توان در تصویربرداری به کار برد تا تاثیر منفی کاهش یابد؟

پروتز سیلیکونی یا ژل سیلیکون — ویژگی‌ها و تاثیر بر تصویر ماموگرافی

در پروتزهای ژل سیلیکونی، فضای داخلی با ژل سیلیکونی پر شده و اغلب غشای بیرونی از سیلیکون یا پلیمر مناسب ساخته می‌شود. این نوع پروتزها عموما نسبت به پرکننده آب‌نمکی جرم بیشتری دارند و مواد ژل نسبت به اشعه ایکس چگالی بیشتری خواهند داشت. در نتیجه تضعیف یا جذب اشعه بیشتر می‌شود. در بعضی مطالعات آمده که ایمپلنت‌ها (چه سیلیکونی و چه آب‌نمکی) می‌توانند به طور کامل کشف میکروکلسیفیکاسیون‌ها و توده‌های نرم‌­بافتی را محدود و مختل کنند.

در یکی از تحقیقات عنوان شده که «در ماموگرافی، سیلیکون نسبتا رادیواکتیو (radiopaque) است در حالی که آب‌نمکی حالت شفاف‌تر (radiolucent) دارد.» این بدان معناست که پرتو ایکس هنگام عبور از یک پروتز سیلیکونی بیشتر کاهش می‌یابد و امکان انحراف نور یا سایه در تصویر بالا می‌رود. به موجب این ویژگی، در ماموگرافی بعد از پروتز سینه با پروتز سیلیکونی، احتمال نیاز به نماهای تکمیلی و تکنیک‌های جابجایی (displacement) افزایش می‌یابد.

از سوی دیگر، اگر ایمپلنت سیلیکونی دچار پارگی شود، تشخیص آن از طریق ماموگرافی بسیار دشوار است؛ حساسیت گزارش شده برای تشخیص پارگی در ماموگرافی بین ۱۱ تا ۶۹ درصد است. این امر اهمیت استفاده از سونوگرافی و MRI را در ارزیابی پروتز سیلیکونی به عنوان مکمل تاکید می‌کند. بنابراین در کنار بالابودن هزینه پروتز سينه در نمونه سیلیکونی، باید هزینه‌های تشخیصی را نیز لحاظ کرد.

پروتز آب‌نمکی (سالین) — مزایا و محدودیت‌ها در تصویربرداری

پروتز آب‌نمکی که با محلول نمکی استریل پر می‌شود، از لحاظ تصویربرداری مزایای نسبتا بهتری دارد، زیرا این پروتز نسبت به سیلیکون بیشتر شفاف به اشعه ایکس است (رادیولوسنت‌تر). به بیان دیگر، عبور پرتو بیشتر از میان آن ممکن است و در نتیجه تاثیر کمتری بر پنهان‌سازی بافت پستان دارد.

با این حال، پروتز آب‌نمکی نیز کامل ایده‌آل نیست؛ در برخی موارد، اگر پوسته خارجی آن ضخامت قابل توجهی داشته یا طراحی پیچیده باشد، خمیدگی و انحنا ممکن است باعث ایجاد آرایه‌های اختلال یا سایه مصنوعی در تصویر شود. همچنین، پارگی یا نشت سالین گاهی باعث کاهش حجم یا تغییر شکل ناگهانی می‌شود، که خود نیاز به تکرار تصویربرداری دارد.

در مطالعه‌ای در این‌باره آمده است که تکنیک‌های تصویربرداری مناسب باید برای هر نوع ایمپلنت طراحی شوند، تا بتوان به دقت مطلوبی رسید.

تفاوت‌های انواع پروتز چه چالش‌هایی در ماموگرافی بعد از پروتز سینه ایجاد می‌کنند؟

• پوشش نواحی پشتی: چه سیلیکونی باشد چه آب‌نمکی، بخشی از بافت پستان ممکن است پشت یا اطراف پروتز قرار گرفته و به‌درستی تحت فشار قرار نگیرد.
• نیاز به نماهای اضافی: در زنان دارای پروتز، نماهای جابجاشده (implant displacement views) باید گرفته شوند تا بخشی از بافت جلوتر از پروتز مورد بررسی قرار گیرد. این روند در پروتز سیلیکونی به دلیل جذب بیشتر اشعه، اهمیت بیشتری دارد.
• افزایش دُز اشعه: برخی مطالعات نشان داده‌اند که ماموگرافی در افراد با پروتز گاهی دُز تابشی بیشتری نیاز دارد (با این حال تغییرات معمولا اندک هستند.
• ترکیبی از تکنیک‌ها: اگر تصویربرداری با روش ساده کافی نباشد، معمولا از سونوگرافی، MRI یا ترکیب آن‌ها استفاده می‌شود تا نواحی مبهم تکمیل شوند.

بنابراین، با آگاهی از تفاوت سیلیکونی و آب‌نمکی، در مشاوره با بهترین دکتر جراح سینه و رادیولوژیست، انتخاب و ضمن تحقق هدف زیبایی، تاثیر منفی بر روند تشخیص را حذف می‌کنید.

جدول مقایسه ویژگی‌های پروتزهای مختلف در ماموگرافی بعد از پروتز سینه

موقعیت پروتز سینه: زیر عضله یا روی عضله؟ مزایا و معایب هر موقعیت در ارزیابی ماموگرافی و سونوگرافی

انتخاب بهترین مارک پروتز سینه و موقعیت قرارگیری آن-زیر عضله (submuscular یا subpectoral) یا روی عضله (subglandular)-یکی از تصمیمات کلیدی در جراحی زیبایی سینه است. اما این انتخاب فراتر از جنبه زیبایی تاثیری مستقیم بر توانایی تصویربرداری مانند ماموگرافی بعد از پروتز سینه و سونوگرافی دارد. وقتی پروتز در محل نامناسب قرار گیرد، ممکن است بخشی از بافت پستان پوشیده شود یا در تصاویر دچار اختلال شده و تشخیص زودرس را دشوار سازد.

مزایا و معایب موقعیت پروتز روی عضله (Subglandular / Over the Muscle)

مزایای کلی:

• بیماران معمولا تجربه بهبودی سریع‌تری دارند، چون عضله سینه دست‌نخورده باقی می‌ماند و فشار یا دستکاری کمتری انجام می‌شود.
• عمل کمتر تهاجمی است؛ درد پس از عمل معمولا کمتر و دوران نقاهت کوتاه‌تر است.
• در افرادی که بافت پستان طبیعی کافی دارند، پروتز روی عضله گاهی ظاهری برجسته‌تر در نیمه بالایی سینه می‌دهد.

معایب و تاثیر بر تصویربرداری:

• از آنجا که پروتز مستقیما پشت بافت پستان قرار می‌گیرد، در ماموگرافی بعد از پروتز سینه بخش‌هایی از بافت طبیعی توسط پروتز پنهان می‌شوند. این امر باعث کاهش دقت تشخیص می‌شود. بسیاری از منابع اشاره کرده‌اند که این موقعیت یکی از چالش‌های تصویربرداری است.
• در سونوگرافی هم گاهی انعکاس امواج یا سایه مصنوعی از لبه‌های پروتز ایجاد می‌شود که خوانش را پیچیده‌تر می‌کند.
• خطر بیشتری برای کپسول فیبروزی یا انقباض کپسولی گزارش شده است. برخی مطالعات نشان می‌دهند که این عارضه در موقعیت subglandular بیشتر دیده می‌شود.
• در افراد دارای پوست یا بافت نازک سینه، ممکن است لبه‌های پروتز یا موج‌دار شدن آن (rippling) بیشتر نمایان شود.

بنابراین، در ماموگرافی بعد از پروتز سینه موقعیت قرارگیری پروتز روی عضله چالش‌هایی در تصویربرداری ایجاد می‌کند و گاهی نیاز به نماهای کمکی و تکنیک‌های تخصصی دارد.

مزایا و معایب موقعیت پروتز زیر عضله (Submuscular / Under the Muscle)

مزایای کلی:

• قرارگیری پروتز در زیر عضله باعث پوشیده شدن عضله پکتورال شده و در نتیجه لبه‌ها و موج‌ها کمتر دیده می‌شوند؛ به ویژه در زنان با بافت پستان کم یا پوست نازک.

• کمتر بودن احتمال انقباض کپسولی (capsular contracture) در برخی مطالعات گزارش شده است.
• در ماموگرافی بعد از پروتز سینه، این موقعیت مزیت دارد چون پروتز بیشتر در پس‌زمینه قرار می‌گیرد. به این ترتیب بخشی از بافت جلوی پروتز در دسترس تصویربرداری می‌ماند، به طوری که رادیولوژیست دید بهتری از بخش پشتی پستان خواهد داشت. برخی منابع تاکید دارند که زیر عضله بودن باعث تداخل کمتر با تصویربرداری می‌شود.
• اگر پروتز، زیر عضله قرار گیرد، جراح توان بیشتری در پنهان کردن آن در ترکیب با بافت عضله د ، به ویژه در زنانی با بافت سینه کم حجم دارد.

معایب و اثر بر تصویربرداری:

• دوران بهبودی معمولا طولانی‌تر است، زیرا عضله باید جابجا شود یا دسترسی به آن فراهم شود.
• در موقعیت‌هایی که عضله منقبض می‌شود (مثلا هنگام فعالیت بدنی)، انیمیشن ایمپلنت یا حرکت پروتز را داریم.
• اگر حجم پروتز بزرگ باشد، فشار مضاعف بر بافت مجاور و انعطاف‌پذیری عضله بر نتیجه تصویربرداری اثر می‌گذارد.
• در برخی شرایط خاص، دسترسی به بعضی نواحی پشتی پستان در تصویر ماموگرافی همچنان محدود است، ولی این محدودیت به مراتب کمتر از حالت روی عضله به چشم می‌آید. البته برخی مطالعات اشاره دارند که تفاوت بین تصویربرداری در زنان با پروتز submuscular و subglandular در برخی موارد کم و قابل چشم‌پوشی است.

بنابراین، انتخاب موقعیت زیر عضله به ویژه وقتی اولویت شما، حفظ کیفیت ماموگرافی بعد از پروتز سینه است، اغلب گزینه بهتری محسوب می‌شود. به شرط آنکه محدودیت‌ها و طولانی بودن دوره بهبود آن را بپذیرید.

جدول مقایسه مزایا و معایب قرارگیری روی عضله vs زیر عضله در زمینه تصویربرداری

راهکارهایی برای افزایش دقت چکاپ پستان بعد از پروتز

داشتن پروتز سینه نباید به معنای کاهش کیفیت چکاپ‌های پستان تلقی شود. در واقع، با اتخاذ راهکارهای دقیق می‌توان دقت تشخیص را نزد رادیولوژیست و پزشک معالج حفظ یا حتی افزایش داد. وقتی صحبت از ماموگرافی بعد از پروتز سینه می‌شود، آگاهی نسبت به تکنیک‌های تصویربرداری پیشرفته، زمان‌بندی درست برای غربالگری و وجود یک تیم تخصصی، می‌تواند تفاوت چشمگیری در امکان تشخیص زودرس بیماری‌ها ایجاد کند.

انتخاب پزشک متخصص و مرکز مجهز

برای اینکه چکاپ پستان بعد از پروتز با دقت بالا انجام شود، اولین قدم انتخاب پزشک و مرکزی با تجربه کافی در تصویربرداری افراد دارای ایمپلنت است. وجود پروتز سینه شرایط خاصی ایجاد می‌کند که یک رادیولوژیست یا تکنولوژیست تازه‌کار شاید با آن‌ها آشنایی کافی نداشته باشد. در بسیاری از برنامه‌های غربالگری، مراکز تخصصی که توانایی انجام نماهای جابجاشده (Eklund views) را دارند، به عنوان مراکز ارجاعی برای زنانی که پروتز دارند تعیین می‌شوند.

پزشک خوب باید نوع پروتز، موقعیت آن (زیر عضله یا روی عضله)، جنس ایمپلنت و سال کاشت را بداند تا تصویربرداری را بر اساس آن تنظیم کند. همچنین تجهیزات دیجیتال پیشرفته، کنترل کیفیت دوره‌ای و تکنولوژی کاهش نویز برای تصویربرداری بهتر ضروری است. مراکزی که تجربه غربالگری زنان دارای پروتز را دارند، قادرند تصویر را با دقت بیشتری تحلیل کنند.

وقتی پزشک و مرکز انتخاب شوند، نوبت به زمان‌بندی مناسب برای چکاپ‌ها می‌رسد. در ادامه این موضوع را بررسی می‌کنیم.

زمان‌بندی بهینه برای غربالگری پس از جراحی

پس از جراحی پروتز، بهترین زمان برای اولین ماموگرافی بعد از پروتز سینه معمولا دو تا سه ماه پس از جا افتادن التهاب و تورم اولیه است؛ تا بافت سینه تثبیت شود و نتیجه تصویربرداری تاثیر منفی کمتری ایجاد کند.

برای زنان با ریسک متوسط، ادامه چکاپ هر ۱ تا ۲ سال (مطابق دستورالعمل‌های بومی) پیشنهاد می‌شود. در زنانی با ریسک بالا (سابقه خانوادگی، ژنتیک، سابقه قبلی)، گاهی لازم است فاصله کمتر بین چکاپ‌ها در نظر گرفته شود. در برنامه‌های غربالگری، معمولا زنان دارای پروتز نیز در همان بازه‌های زمانی زنان عادی دعوت به ماموگرافی می‌شوند. به شرط آنکه مرکز، توانایی استفاده از تکنیک‌های خاص را داشته باشد.

همچنین مهم است که سابقه تصویربرداری قبلی، تغییرات احتمالی و تاریخچه پروتز به رادیولوژیست اطلاع داده شود تا مقایسه بین دوره‌ها دقیق‌تر انجام شود. در برخی برنامه‌ها، زنان دارای پروتز به جلسات تخصصی غربالگری در مراکز خاص ارجاع می‌شوند.

پس از زمان‌بندی، مهم است بدانیم چگونه با تکنیک‌های تصویربرداری خاص، نمای بیشتری از بافت پستان به دست آوریم؛ در بخش بعدی روش Eklund و سایر روش‌ها بررسی می‌شود.

تکنیک Eklund (نمای جابجاشده) و روش های تصویربرداری تکمیلی

تکنیک Eklund (Eklund displacement views)یکی از مهم‌ترین روش‌ها برای بهبود دقت ماموگرافی بعد از پروتز سینه است. در این روش، تکنولوژیست با فشار دادن پروتز به سمت دیواره قفسه سینه و کشیدن بافت سینه به جلو، تلاش می‌کند بیشترین مقدار بافت غده‌ای را از دید رادیولوژیست خارج از پوشش پروتز نماید.

این نما به ویژه در view کرانیوکودال (CC) موثر است، چون کمک می‌کند قسمت جلویی بافت سینه قابل دید شود. مطالعات نشان داده‌اند استفاده از نماهای Eklund باعث افزایش پوشش بافت‌های غده‌ای در بسیاری از موارد زنان دارای پروتز می‌شود.

البته اجرای صحیح این تکنیک نیاز به مهارت دارد؛ اگر پروتز محکم جای گرفته باشد یا اقدامات لازم انجام نشود، نمی‌توان تمام بافت را بیرون آورد. همچنین، استفاده از نماهای اضافی باعث افزایش دُز تشعشع می‌شود، گرچه مزیت تشخیص زودرس غالبا بر ضرر اشعه غالب است.

در دستورالعمل‌های NHS انگلستان، تکنیک Eklund به طور رسمی در صورت وجود شرایط برای همه زنانی که پروتز دارند، در غربالگری پیشنهاد می‌شود.

روش‌های مکمل: سونوگرافی، MRI، توموسنتز (Breast Tomosynthesis)

اگر ماموگرافی به تنهایی ناکافی ارزیابی شود، روش‌های دیگر به کمک می‌آیند:

• سونوگرافی (ULtrasound): یکی از رایج‌ترین روش‌های مکمل است که تاثیری از پروتز نمی‌پذیرد و می‌تواند نواحی مبهم را با وضوح بیشتر بررسی کند. وقتی یک ناحیه در ماموگرافی مشکوک است، سونوگرافی اغلب اولین تکنیک جانبی است.
• MRI پستان: در بررسی پارگی پروتز یا توده‌های پنهان‌شده بسیار موثر است و می‌تواند اطلاعاتی به دست دهد که در ماموگرافی قابل مشاهده نیست. مخصوصا برای پروتزهای سیلیکونی که احتمال پارگی داخلی دارند، MRI به عنوان روش مرجع شناخته می‌شود.
• توموسنتز یا ماموگرافی سه‌بعدی (Breast Tomosynthesis): این روش با تصویربرداری لایه‌ای از بافت، امکان جدا کردن لایه‌ها را فراهم می‌کند و می‌تواند برخی مشکلات پوشش توسط پروتز را کاهش دهد. در برخی مطالعات، توموسنتز به عنوان گزینه‌ای که کیفیت تشخیص را افزایش می‌دهد، پیشنهاد شده است.

ترکیب این روش‌ها-ماموگرافی با نماهای Eklund + سونوگرافی + در صورت لزوم MRI یا توموسنتز-می‌تواند پوشش تصویربرداری را به حداکثر برساند و خطای تشخیصی را کاهش دهد.

سخن پایانی

انتخاب آگاهانه نوع، جنس و محل قرارگیری پروتز سینه، تنها یک تصمیم زیبایی نیست؛ بلکه به‌طور مستقیم بر سلامت شما و دقت معاینات آینده تاثیر می‌گذارد. بسیاری از افراد تصور می‌کنند پس از جراحی، روند چکاپ‌های منظم به روال قبل ادامه خواهد داشت. اما واقعیت این است که ماموگرافی بعد از پروتز سینه نیازمند تکنیک‌ها و دقتی مضاعف است. انتخاب پروتز سیلیکونی یا آب‌نمکی، قرارگیری زیر عضله یا روی عضله، و حتی حجم ایمپلنت می‌تواند کیفیت تصویربرداری و تشخیص زودهنگام توده‌ها را تحت‌تاثیر قرار دهد.

با انتخاب یک جراح آگاه و همکاری با رادیولوژیست‌های متخصص، می‌توان این چالش‌ها را به فرصت تبدیل کرد؛ مخصوصا اگر تکنیک‌هایی مانند Eklund در تصویربرداری استفاده شود و غربالگری در زمان مناسب انجام گیرد. برای دستیابی به بهترین نتیجه، توصیه می‌کنیم مشاوره تخصصی با تیم مجرب کلینیک زیبایی دکتر نجف بیگی را در اولویت قرار دهید. این مرکز با بهره‌گیری از جدیدترین متدهای جراحی و آگاهی کامل نسبت به تاثیر ایمپلنت بر معاینات بعدی، مسیر زیبایی و سلامت را همزمان برای شما تضمین می‌کند.

سوالات متداول